«زایمان زودرس» یا همان «سزارین» از عواملی است که احتمال خطرمرگ و میر نوزادان در بدو تولد را افزایش می دهد. شناخت عواملی که باعث افزایش احتمال این نوع زایمان می شود از جمله مواردی است که باید توسط والدین به خصوص مادران باردار مورد توجه قرار گیرد. برای جلوگیری از این امر مادران باید با مشورت پزشک، دوری از شرایط استرس زا، عدم استفاده از دخانیات، تغذیه مناسب و درمان بیماری هایی که منجر به زایمان زودرس می شوند، ، و… احتمال زایمان زودرس و در نتیجه آن خطر مرگ نوزاد خود را کاهش دهند.

خطای تخمین سن بارداری و «سزارین‌های بی‌رویه» و بی‌موقع از عوامل موثر در بروز «زایمان زودرس» است که منجر به تولد «نوزاد نارس» می‌شود.

دکتر رضا سعیدی، فوق تخصص نوزادان با بیان این‌که به نوزادی که زیر 37 هفته بارداری به دنیا آید، نارس گفته می‌شود، اظهار کرد: حتی ممکن است زمان زایمان با توجه به سونوگرافی به اشتباه، تخمین زده شود و در نتیجه نوزاد نارس به دنیا می‌آید. فلج، عقب‌ماندگی، کاهش هوش، کری و کوری ازجمله مشکلات و معلولیت‌های نوزادان نارس است. وی افزود: مشکلات مادر مانند دیابت، فشار خون و‌ عفونت می‌تواند زایمان زودرس ایجاد کند. همچنین بروز مشکلات در جنین از قبیل بیماری‌های خونی، جنینی و کلیوی که سلامت جنین را به خطر می‌اندازد نیز موجب می‌شود دستور به ختم بارداری داده شود.

دکتر ملک‌منصور اقصي، متخصص بيماري‌هاي زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران درباره علل زايمان زودرس و روش‌هاي پيشگيري از آن توضيح مي دهند:

طبق مطالعات جديد مشخص شده كودكاني كه يك تا سه هفته زودتر از موعد به دنيا مي‌آيند، در هفته ي اول تولد، شش برابر و در سال اول تولد سه برابر بيشتر از نوزاداني كه در زمان مقرر به دنيا مي‌آيند، در معرض خطر مرگ قرار مي‌گيرند. صرف نظر از ميزان مرگ و مير،‌ اين گروه از نوزادان نسبت به بقيه آسيب‌پذيرتر هستند. پس متوجه اهميت زمان تولد نوزاد مي شويد.

زمان تولد نوزاد طبيعي، هفته 37 «بارداري» به بعد است. نوزادان زودرس كه در هفته 34 تا 36 بارداري متولد مي‌شوند، 71 درصد نوزادان را شامل مي‌شوند. در مطالعات زيادي مشخص شده است كه اين كودكان بيش از بقيه در معرض مشكلات تنفسي و تغذيه‌اي قرار مي‌گيرند، در تنظيم دماي بدن خود با مشكلات بيشتري مواجه هستند و احتمال ابتلا به زردي هم در آنها بيشتر است. همچنين اين كودكان در فرآيند رشد مغز نيز با مشكلاتي مواجه مي‌شوند.

در مواردي به دليل ناهنجاري‌هاي رحمي، مادر قدرت نگهداري جنين را تا زمان معمول ندارد. در حال حاضر نيز با توجه به روش‌هاي باروري مصنوعي، به دلايل مختلف مادران قدرت کمتري در نگهداري جنين تا پايان 9 ماه دارند و در نتيجه شيوع نارسي نوزاد بالا مي‌رود.

پرستاران شيفت شب علاوه بر اينکه از نظر جسمي و روحي دچار ضربه مي‌‌شوند، متاسفانه نسبت به ساير زنان شاغل، بيشتر در معرض خطر بروز «زايمان‌هاي زودرس» و «سقط جنين» هستند. عواملي همچون شب کاري، استرس شغلي و تماس با داروها، علاوه بر تاثيرات منفي بر جنين، احتمال زايمان زودهنگام را در پرستاران افزايش مي دهد.

به‌ طور کلي علت عمده زايمان‌هاي زودرس معلوم نيست. جالب است بدانيد به تازگي با بررسي حدود 1800 زن باردار مشخص شد، خطر زايمان پيش از موعد در افرادي که نگراني آنها درباره بارداري شان زياد است، تا سه برابر افزايش مي‌يابد.

از علل ديگر زايمان زودرس، ابتلاي مادر به افسردگي است. مادران باردار افسرده بيشتر در معرض خطر زايمان زودرس قرار دارند. هورمون استرس در مادران افسرده به‌ طور قابل توجهي بيشتر است كه منجر به زايمان زودرس مي‌شود.

به‌ طور متوسط «مادران مبتلا به افسردگي»‌، دو روز زودتر از معمول زايمان مي‌كنند، اما مادراني كه دچار افسردگي شديد هستند، زير 37 هفته «زايمان» مي‌كنند.

عوامل دیگری مانند عفونت‌هاي دهان و دندان در زنان، احتمال زايمان زودرس را تا هفت برابر بيشتر مي کند که تحقيقات نشان داده است، انتقال سريع عفونت‌هاي دهان و دندان به جنين، باعث زايمان زودرس مي شود. قرار گرفتن زنان غيرسيگاري در معرض دود دخانيات و به ويژه دود سيگار در دوران حاملگي، باعث كاهش وزن نوزاد و زايمان زودرس مي‌شود.

همچنين مواجهه با دود دخانيات در دوران حاملگي مي‌تواند باعث تاخير در رشد درون‌رحمي و سقط ناگهاني جنين شود.

بهتر است بگوييم هر عاملي كه مانع از تكامل جسمي و سيستم‌هاي مختلف بدن جنين در داخل رحم شود، مي‌تواند باعث به دنيا آمدن زودرس جنين شود، مثل انواع بيماري‌ها از جمله تب مادر.

با كنترل بيماري‌هاي مادر و كنترل تغذيه و تأمين شرايط مناسب براي حاملگي مي توان از تولد نوزاد نارس جلوگيري كرد، اما بعد از تولد نيز با استفاده از امكانات جديد پزشكي مي‌توان نوزادان نارس را با بهترين كيفيت نگهداري کرد و در نتيجه از مرگ و مير آنها جلوگيري كرد.

براي کاهش خطر زايمان نوزاد نارس نيز بايد مورادي را رعايت کرد؛ مثلا در مورد مادران افسرده و مضطرب، اگر پزشک متخصص با اين افراد گفتگو کند مي‌تواند ترس و اضطراب آنها را به حداقل برساند. حمايت و نقش پدر نيز در کاهش اين اضطراب‌ها و نگراني‌ها بسيار تاثيرگذار است.

براي پيشگيري از ابتلا به مسموميت بارداري، كنترل دقيق موارد اين بيماري و پرهيز از تصميم‌گيري شتاب‌زده براي ختم بارداري را در موارد خفيف پره‌اكلامپسي (نوعي مسموميت بارداري) توصيه مي‌كنيم.

براي درمان عفونت‌هاي دهان و دندان، توصيه مي‌شود به دليل اينکه سه ماهه اول بارداري حساسيت ويژه‌اي دارد و امکان عکس برداري و بي‌حسي نيست، در ماه‌هاي بعدي نيز درمان مشکلات دنداني بدون درد و با روش بي‌حسي امکان‌پذير نيست، بهتر است زنان قبل از باردار شدن، توجه بيشتري به بهداشت دهان و دندان خود داشته باشند و هرگونه درماني را که لازم است، انجام دهند.

در مجموع شايد زايمان زودرس در حال حاضر مهم‌ترين مشکل بارداري و زايمان باشد و سالانه صدها تحقيق در مورد علل و نحوه پيشگيري از آن انجام شود، اما هنوز بسياري از سوالات در مورد زايمان زودرس همچنان بي‌پاسخ مانده‌اند.